Schijnzelfstandigheid voorkomen? Denk in opdrachten, niet in mensen
De handhaving op schijnzelfstandigheid is dit jaar flink aangescherpt. De zogenoemde ‘zachte landing’ vervalt per 1 januari 2026. Dat betekent dat de Belastingdienst vanaf dat moment ook boetes kan opleggen bij schijnzelfstandigheid. Ondanks een motie van de Tweede Kamer om die overgangsperiode te verlengen, heeft het kabinet besloten dat niet te doen.
Voor gemeenten en andere (semi)publieke organisaties betekent dit dat wie tijdelijke inzet van externen of zzp’ers inhuurt, veel scherper moet zijn op de vorm van samenwerking en opdracht. We spraken met Richard, eigenaar en Adviseur Veiligheid bij Scherp. Zijn boodschap is duidelijk: “Stop met stoelen vullen en start met opdrachten formuleren.”
Anders kijken naar externe inzet
“Door de aangescherpte regels ontstaat in de praktijk een nieuw probleem,” zegt Richard Kamphuis. “Overheden hebben zichzelf opgelegd om afscheid te nemen van schijnzelfstandigen. Dat klinkt logisch, maar het zorgt ook voor een zelfopgelegd arbeidstekort. Want waar haal je de expertise vandaan als je geen zzp’er, tijdelijke kracht of externe adviseur meer mag inzetten zoals je gewend was?"
Volgens Richard ligt dáár de kracht van opdrachtgericht werken binnen het inhuurbeleid van bijvoorbeeld gemeenten. “Wij nemen werkpakketten of te bereiken resultaten aan op basis van een overeenkomst van opdracht (OvO) en voeren die uit met eigen medewerkers in loondienst. Daarmee ligt de verantwoordelijkheid bij ons en niet bij de opdrachtgever en wordt schijnzelfstandigheid automatisch voorkomen.”
Die aanpak vraagt wel een andere manier van denken. “Niet langer stoelen vullen, maar opdrachten scherp formuleren,” vervolgt Richard. “Dat vraagt iets van managers, HR- en inkoopadviseurs en van professionals zelf. Want zolang een ingehuurde zelfstandige of extern adviseur wordt behandeld alsof hij gewoon personeel is, blijft het risico bestaan dat de Belastingdienst dit ziet als een dienstverband. Met naheffingen en claims tot gevolg. Ons model, opdrachtgericht werken met een team in loondienst, is daarvoor een stevig alternatief.”
We merken dat organisaties nu bewust op zoek gaan naar andere vormen van samenwerking. Door in opdrachten te denken in plaats van capaciteit, blijf je binnen de regels en kun je als organisatie blijven leveren.
Richard gaat verder: “Een variant op directe inhuur die we regelmatig tegenkomen, is het werken via een zogeheten broker. Die fungeert als tussenpersoon en legt een stevig contract neer bij opdrachtgever en opdrachtnemer om alle juridische risico’s en verplichtingen af te dekken. Op papier is dat een solide oplossing, al is het geen garantie dat daarmee schijnzelfstandigheid grotendeels wordt voorkomen.”
Hier heeft Richard zijn bedenkingen bij: “De toegevoegde waarde van zo’n tussenpartij zit vooral in het administratief stroomlijnen van het inhuurpoces. Daar moet ook aan verdiend worden, waardoor een deel van het beschikbare budget blijft hangen bij iets wat je in de kern kunt voorkomen. Met heldere afspraken en een goed opgestelde overeenkomst van opdracht kun je namelijk hetzelfde doel bereiken, zonder dat daar extra belastinggeld tussen de raderen verdwijnt.”
Checklist voor gemeenten: zo blijf je binnen de regels bij tijdelijke inzet van externen
De regels rond schijnzelfstandigheid worden strenger, en gemeenten zullen in hun inhuur- en opdrachtpraktijk beter moeten aantonen dat zij niet onder gezag werken met zzp’ers. Tegelijkertijd groeit de druk om beleidsdoelen te halen, ondanks krapte en beperkte formatie.
Check je samenwerkingsvorm
Ga na of er sprake is van leiding en toezicht op zzp’ers. Zo ja, overweeg om het werk in de vorm van een opdracht uit te zetten.
Stop met stoelen vullen en start met opdrachten formuleren
Omschrijf duidelijk het resultaat dat geleverd moet worden, de doorlooptijd en de verantwoordelijkheden.
Beperk langdurige inzet van dezelfde zzp’er
Voorkom dat een zelfstandige structureel onderdeel van je team wordt, dat vergroot de kans dat de Belastingdienst dit als dienstverband aanmerkt.
Werk samen met partijen die werken met loondienstteams
Zo blijf je buiten het DBA-risico en houd je grip op kwaliteit en continuïteit.
Leg je keuzes vast
Leg vast waarom je kiest voor inhuur, inleen of opdrachtverlening. Dat maakt je beleid controleerbaar en transparant.
Een nieuwe manier van werken: opdrachtgericht
De nieuwe handhaving verandert hoe gemeenten en andere (semi)publieke organisaties met tijdelijke inhuur en externe expertise omgaan. De vraag is niet meer wie zetten we erbij, maar wat moet er gebeuren. Dat vraagt soms om een andere manier van denken en organiseren. Wil je eens sparren over hoe dat in jouw organisatie werkt? We denken graag met je mee, of het nu gaat om evenementenveiligheid, ondermijning of het opstellen van een gedegen veiligheidsbeleid. Neem gerust contact met ons op.
Over Richard
Deze blog is geschreven door Richard Kamphuis: eigenaar en adviseur veiligheid bij Scherp in Veiligheid. Hij begeleidt gemeenten, veiligheidsregio’s en (semi)publieke organisaties bij crisisbeheersing, veranderkunde en digitale veiligheid. Richard staat bekend als bouwer die beweging creëert en vraagstukken in hun volle context overziet. Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem gerust contact met hem op.
